Στον τομέα των διεθνών αμυντικών συμφωνιών, οι συνεργασίες μεταξύ εθνών συχνά υπόσχονται οικονομική ώθηση, τεχνολογικές εξελίξεις και στρατηγικές συμμαχίες. Ωστόσο, η εξαγορά της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων (ΕΛΒΟ) το 2021 από μια κοινοπραξία με επικεφαλής το Ισραήλ έχει πυροδοτήσει συνεχείς συζητήσεις σχετικά με το κατά πόσον αυτές οι δεσμεύσεις έχουν τηρηθεί. Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται η SK Group, μια ισραηλινή εταιρεία χαρτοφυλακίου στον τομέα της άμυνας και της τεχνολογίας, η οποία πρόσφατα ενοποίησε την πλήρη ιδιοκτησία της ΕΛΒΟ τον Αύγουστο του 2025. Ενώ η SK Group διαφημίζει την κίνηση ως ορόσημο για την ανάπτυξη και την καινοτομία, οι επικριτές επισημαίνουν ένα ιστορικό στασιμότητας των επενδύσεων και περιορισμένης επιχειρησιακής προόδου, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με την τήρηση των αρχικών όρων της συμφωνίας από την κοινοπραξία.
Η Αρχική Συμφωνία: Υψηλές Ελπίδες και Ουσιαστικές Δεσμεύσεις
Η ΕΛΒΟ, μια κρατική ελληνική εταιρεία κατασκευής που ειδικεύεται σε στρατιωτικά και πολιτικά οχήματα, αποτελεί εδώ και καιρό βασικό παράγοντα στον αμυντικό τομέα της Ελλάδας. Αντιμετωπίζοντας οικονομικές πιέσεις, η ελληνική κυβέρνηση ξεκίνησε διαγωνισμό ιδιωτικοποίησης το 2019, ο οποίος κατέληξε στην πώληση του 90% των μετοχών της σε μια ισραηλινή κοινοπραξία που αποτελούνταν από την Plasan Sasa Ltd (47,6%), την Naska Industries – SK Group (47,6%) και τον Έλληνα επιχειρηματία Αριστείδη Γλίνη (4,8%) έναντι του μικρού ποσού των 3 εκατομμυρίων ευρώ. Η συμφωνία, που ολοκληρώθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2021, περιελάμβανε φιλόδοξες δεσμεύσεις για την αναζωογόνηση της εταιρείας.
Κεντρικό στοιχείο της συμφωνίας ήταν η δέσμευση για επένδυση μεταξύ 95 και 135 εκατομμυρίων ευρώ σε διάστημα πέντε ετών, υπό την προϋπόθεση της εξασφάλισης παραγγελιών. Αυτή η χρηματοδότηση προοριζόταν για την επέκταση των παραγωγικών δυνατοτήτων, ιδίως σε τεθωρακισμένα οχήματα, και την τοποθέτηση της ΕΛΒΟ ως κόμβου τόσο για τις εγχώριες ανάγκες όσο και για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Οι υποστηρικτές την χαιρέτισαν ως στρατηγική νίκη, η οποία ενίσχυσε τους ελληνοϊσραηλινούς δεσμούς εν μέσω της αναθέρμανσης των διπλωματικών σχέσεων. Η κοινοπραξία έδωσε έμφαση στη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας, στην καινοτομία στην αμυντική τεχνολογία και στην ενσωμάτωση στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Στασιμότητα και σημάδια προβλημάτων (2021–2023)
Παρά το αισιόδοξο σχέδιο, η πρόοδος φαινόταν εξαρχής υποτονική. Στις αρχές του 2023, πηγές της αγοράς ανέφεραν ότι οι δραστηριότητες της ELVO ήταν ελάχιστες, περιοριζόμενες σε μεγάλο βαθμό σε εργασίες συντήρησης σε μερικές δεκάδες εκσκαφείς και όχι στην υποσχεθείσα αύξηση της παραγωγής στρατιωτικών οχημάτων. Το επενδυτικό σχέδιο των 100 εκατομμυρίων ευρώ —που προοριζόταν για τη χρηματοδότηση νέων γραμμών παραγωγής και έρευνας και ανάπτυξης— φέρεται να μην είχε ξεκινήσει, αφήνοντας την εταιρεία σε κατάσταση αβεβαιότητας.
Αυτή η έλλειψη προόδου προκάλεσε εσωτερικές ανακατατάξεις εντός της κοινοπραξίας. Τον Απρίλιο του 2023, η Plasan Sasa, ένας από τους κύριους μετόχους, συμφώνησε κατ’ αρχήν να πουλήσει τις μετοχές της σε μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία με επικεφαλής μια γερμανική εταιρεία που συνδέεται με τη γαλλική Nexter Systems. Ομοίως, ο όμιλος SK έλαβε και αξιολόγησε μια πρόταση για το μερίδιό του. Το κίνητρο; Οι προσφορές εξαγοράς περιγράφηκαν ως «πολλές φορές υψηλότερες» από την αρχική κεφαλαιακή δαπάνη, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι εταίροι είδαν μια ευκαιρία να αποχωρήσουν κερδοφόρα εν μέσω απογοητευτικής απόδοσης. Οι επικριτές υποστήριξαν ότι αυτό αντανακλούσε μια αποτυχία εκπλήρωσης των επενδυτικών υποχρεώσεων, καθώς η παραγωγή και ο οικονομικός αντίκτυπος της ELVO δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες.
Τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και οι παρατηρητές του κλάδου απέδωσαν τις καθυστερήσεις σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των δυσκολιών στην εξασφάλιση συμβάσεων από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και των ευρύτερων οικονομικών αβεβαιοτήτων. Ωστόσο, η απουσία απτών επενδύσεων προκάλεσε ανησυχία, ειδικά δεδομένου του υπό όρους χαρακτήρα της συμφωνίας που συνδέεται με τον όγκο των παραγγελιών. Κανένας επίσημος έλεγχος ή δημόσια αποκάλυψη δεν επιβεβαίωσε το ακριβές ποσό που επενδύθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αλλά η αδρανής κατάσταση της εταιρείας υποδηλώνει ότι τα δεσμευμένα κεφάλαια δεν είχαν υλοποιηθεί όπως είχε προγραμματιστεί.
Πλήρης εξαγορά το 2025: Ένα νέο ξεκίνημα ή συνεχιζόμενες ανησυχίες;
Μεταφερόμαστε στον Αύγουστο του 2025, όταν ο Όμιλος SK ανακοίνωσε την απόκτηση των υπόλοιπων μετοχών, καθιστώντας τον μοναδικό ιδιοκτήτη της ELVO. Η κίνηση αυτή χαρακτηρίστηκε ως «σημαντικό ορόσημο» στην ευρωπαϊκή επέκταση του Ομίλου SK, με υποσχέσεις για τη μετατροπή της ELVO σε «κορυφαίο κόμβο παραγωγής και εξαγωγών». Ο Αντιπρόεδρος του Ομίλου SK, Ronen Hamudot, τόνισε τη «μακροπρόθεσμη δέσμευση της εταιρείας στην Ελλάδα», τονίζοντας τα σχέδια για την ενίσχυση της τοπικής βιομηχανίας, την προώθηση της καινοτομίας και την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω προηγμένων δυνατοτήτων άμυνας της ξηράς.
Ωστόσο, αυτή η εξέλιξη δεν έχει καταπνίξει τον σκεπτικισμό. Τα αριστερά κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα, όπως η Νέα Αριστερά, έχουν καταδικάσει έντονα την πώληση, χαρακτηρίζοντάς την «σκάνδαλο» και εκφράζοντας ανησυχίες για τον ξένο έλεγχο ενός στρατηγικού εθνικού περιουσιακού στοιχείου. Υποστηρίζουν ότι η παραχώρηση της πλήρους ιδιοκτησίας στον SK Group – του οποίου το χαρτοφυλάκιο περιλαμβάνει την Israel Weapon Industries (IWI), έναν σημαντικό κατασκευαστή όπλων – θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την κυριαρχία της Ελλάδας και να την ευθυγραμμίσει υπερβολικά με τα ισραηλινά συμφέροντα εν μέσω περιφερειακών εντάσεων.
Επιπλέον, το χρονοδιάγραμμα εγείρει ερωτήματα: Με το πενταετές επενδυτικό παράθυρο από το 2021 να πλησιάζει στο τέλος του, έχει εκπληρώσει ο όμιλος SK αναδρομικά τις υποχρεώσεις του; Οι πρόσφατες εκθέσεις δεν αναφέρουν λεπτομερώς τις προηγούμενες δαπάνες, εστιάζοντας αντ’ αυτού στις μελλοντικές προθέσεις. Εάν η προηγούμενη στασιμότητα αποτελεί ένδειξη, η μερική έξοδος της κοινοπραξίας και η ενοποίηση του ομίλου SK μπορεί να σηματοδοτούν μια στροφή παρά μια συνέχιση των ανεκπλήρωτων υποσχέσεων. Οικονομικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι χωρίς διαφανή υποβολή εκθέσεων, είναι δύσκολο να αξιολογηθεί η συμμόρφωση, αλλά η έλλειψη μεγάλων έργων ή αύξησης εσόδων στην ELVO από το 2021 υποδηλώνει υποαπόδοση.
Ευρύτερες επιπτώσεις για τις ελληνο-ισραηλινές σχέσεις και την ιδιωτικοποίηση της άμυνας
Αυτή η ιστορία υπογραμμίζει τις παγίδες των διασυνοριακών ιδιωτικοποιήσεων στον τομέα της άμυνας, όπου οι γεωπολιτικές συμμαχίες τέμνονται με την οικονομική πραγματικότητα. Για την Ελλάδα, η αναζωογόνηση της ΕΛΒΟ είναι ζωτικής σημασίας για τον εκσυγχρονισμό του στρατιωτικού στόλου της και την τόνωση της απασχόλησης στη Θεσσαλονίκη, όπου εδρεύει η εταιρεία. Η εμπειρογνωμοσύνη του Ομίλου SK σε φορητά όπλα, τεθωρακισμένες λύσεις και logistics θα μπορούσε πράγματι να αποδώσει καρπούς εάν οι επενδύσεις ρέουν όπως έχουν δεσμευτεί τώρα.
Από την άλλη πλευρά, το επεισόδιο υπογραμμίζει τους κινδύνους όταν οι δεσμεύσεις συνδέονται με αβέβαιες παραγγελίες. Οι φωνές της αντιπολίτευσης ζητούν αυστηρότερη εποπτεία σε μελλοντικές συμφωνίες, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι ξένοι επενδυτές θα τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, αντί να αντιμετωπίζονται τα εθνικά περιουσιακά στοιχεία ως βραχυπρόθεσμες ανατροπές. Όπως σημείωσε ένας Έλληνας σχολιαστής, «Οι ιδιωτικοποιήσεις θα πρέπει να δημιουργούν βιομηχανίες, όχι απλώς να αλλάζουν ιδιοκτήτες».
Ο Όμιλος SK υποστηρίζει ότι η πλήρης ιδιοκτησία του θα απελευθερώσει τις δυνατότητες της ΕΛΒΟ, εμβαθύνοντας τους δεσμούς με την Ελλάδα και τοποθετώντας την εταιρεία σε θέσεις για παγκόσμιες εξαγωγές. Μένει να δούμε αν αυτό σηματοδοτεί μια πραγματική ανάκαμψη ή διαιωνίζει τις αδυναμίες του παρελθόντος. Καθώς η σκόνη κατακάθεται σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο, τα ενδιαφερόμενα μέρη θα παρακολουθούν στενά για να δουν αν οι ενέργειες ταιριάζουν με τη ρητορική.
Συμπερασματικά, ενώ οι πρόσφατες κινήσεις του SK Group σηματοδοτούν ανανεωμένη πρόθεση, η ιστορική υστέρηση στις επενδύσεις και την επιχειρησιακή πρόοδο υποδηλώνει ότι η αρχική συμφωνία δεν έχει υλοποιηθεί πλήρως. Η διαφάνεια τόσο από την εταιρεία όσο και από τις ελληνικές αρχές θα είναι το κλειδί για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης σε αυτή τη στρατηγική συνεργασία.
