Μπορεί το σιλικονούχο λάδι να προκαλέσει έκρηξη σε τροχαίο ατύχημα τρένου;

Αναφλεξιμότητα του Σιλικονούχου Λαδιού

Το σιλικονούχο λάδι (συνήθως πολυδιμεθυλοσιλοξάνιο ή παρόμοια σιλοξάνια) είναι ένα συνθετικό λιπαντικό που χρησιμοποιείται συχνά σε κινητήρες τρένων λόγω της υψηλής θερμικής σταθερότητας και των μονωτικών ιδιοτήτων του. Θεωρείται γενικά μη εύφλεκτο ή χαμηλής ευφλεκτότητας υπό κανονικές συνθήκες, με υψηλό σημείο ανάφλεξης (συχνά πάνω από 300°C) και θερμοκρασία αυτόματης ανάφλεξης περίπου 400–450°C. Δεν αναφλέγεται εύκολα όπως τα υδρογονανθρακικά λάδια (π.χ. ντίζελ ή αργό πετρέλαιο) και είναι ασφαλέστερο για εφαρμογές υψηλής θερμοκρασίας. Ωστόσο, σε ακραίες συνθήκες, όπως μια σύγκρουση τρένου υψηλής ενέργειας:

• Μπορεί να αναφλεγεί και να καεί αν εκτεθεί σε ανοιχτές φλόγες, σπινθήρες ή θερμοκρασίες που υπερβαίνουν το σημείο ανάφλεξής του.
• Ηλεκτρικά τόξα ή κρούσεις (συνηθισμένα σε ατυχήματα τρένων με εναέριες γραμμές) μπορούν να εξατμίσουν το λάδι, παράγοντας εύφλεκτα αέρια που αναμιγνύονται με τον αέρα και σχηματίζουν εκρηκτικά μείγματα.
• Μια τεχνική ανάλυση του 1984 σημειώνει ότι η διάσπαση του σιλικονούχου λαδιού από ηλεκτρικό τόξο μπορεί να παράγει αέρια που απαιτούν μόλις 32 kJ ενέργειας ανά λίτρο για να σχηματίσουν ένα εξαιρετικά εκρηκτικό μείγμα αέρα, οδηγώντας ενδεχομένως σε κύματα πίεσης και πύρινες σφαίρες σε περιορισμένους χώρους.
• Πραγματικά παραδείγματα περιλαμβάνουν μια πυρκαγιά φορτηγού στην Κίνα το 2022 που μετέφερε σιλικονούχο λάδι, το οποίο κάηκε έντονα αλλά δεν εξερράγη καταστροφικά.

Συνοπτικά, το σιλικονούχο λάδι από μόνο του είναι απίθανο να προκαλέσει αυθόρμητη έκρηξη, αλλά θα μπορούσε να συμβάλει σε μία σε ατύχημα τρένου υπό βίαιες συνθήκες που περιλαμβάνουν ηλεκτρική εκκένωση ή μηχανική ρήξη, ενισχύοντας μια πυρκαγιά σε ταχεία αύξηση πίεσης.

Μπορεί να Προκαλέσει Έκρηξη σε Τροχαίο Ατύχημα Τρένου;

Ναι, είναι εφικτό, αν και σπάνιο και εξαρτάται από τις συνθήκες. Τα ατυχήματα τρένων συχνά περιλαμβάνουν βραχυκυκλώματα, σπινθήρες ή κρούσεις που θα μπορούσαν να αναφλέξουν το σιλικονούχο λάδι από κινητήρες ή υδραυλικά συστήματα, οδηγώντας σε δευτερογενείς εκρήξεις. Οι περισσότερες εκρήξεις τρένων προέρχονται από εύφλεκτα φορτία όπως αργό πετρέλαιο ή χημικά (π.χ. χλωριούχο βινύλιο), αλλά το σιλικονούχο λάδι έχει εμπλακεί σε τουλάχιστον ένα σημαντικό περιστατικό:

Η Τραγωδία των Τεμπών (2023, Ελλάδα)

• Γεγονός: Στις 28 Φεβρουαρίου 2023, μια επιβατική αμαξοστοιχία συγκρούστηκε μετωπικά με εμπορική αμαξοστοιχία κοντά στη Λάρισα, Ελλάδα, σκοτώνοντας 57 ανθρώπους. Μια τεράστια πύρινη σφαίρα εκδηλώθηκε αμέσως μετά την πρόσκρουση, ορατή σε βίντεο, πριν αναφερθούν σημαντικές διαρροές καυσίμων.
• Ρόλος του Σιλικονούχου Λαδιού: Έκθεση εμπειρογνωμόνων του Μαΐου 2025 από τον καθηγητή χημικής μηχανικής Δημήτριο Καρώνη (ΕΜΠ) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα σιλικονούχα λάδια από τους κινητήρες των τρένων πιθανότατα προκάλεσαν την έκρηξη. Ηλεκτρικά τόξα υψηλού ρεύματος (από τις εναέριες γραμμές) εξάτμισαν το λάδι σε εύφλεκτα αέρια, που αναφλέχθηκαν υπό τις συνθήκες της σύγκρουσης (θερμοκρασίες >330°C). Αυτό υποστηρίχθηκε από εργαστηριακή ανάλυση του Γενικού Χημείου του Κράτους, δείγματα συντριμμάτων και συγκρίσεις με διεθνή περιστατικά.
• Διαμάχη: Μια προηγούμενη έκθεση του Φεβρουαρίου 2025 πρότεινε την ύπαρξη «άγνωστης εύφλεκτης ουσίας» στην εμπορική αμαξοστοιχία, αλλά η ανάλυση του Καρώνη δεν βρήκε στοιχεία για εκρήξεις από παράνομο φορτίο στις ατμομηχανές. Κριτικοί (π.χ. πολιτικοί της αντιπολίτευσης) υποστηρίζουν ότι το σιλικονούχο λάδι δεν θα μπορούσε να παράγει τόσο μεγάλη πύρινη σφαίρα, αλλά τα στοιχεία της έκθεσης—συμπεριλαμβανομένων υπολογισμών ενέργειας τόξου—το επιβεβαιώνουν ως κύρια αιτία.
• Αποτέλεσμα: Η πύρινη σφαίρα έκαψε επιβάτες ζωντανούς στα μπροστινά βαγόνια, δυσχεραίνοντας τις προσπάθειες διάσωσης. Δεν παρατηρήθηκε ευρέως λευκό υπόλειμμα πυριτίου (πιθανό υποπροϊόν), γεγονός που ευθυγραμμίζεται με την καύση σε φάση αερίου αντί για στερεή καύση.

Άλλα Τροχαία Ατυχήματα Τρένων

Κανένα άλλο τεκμηριωμένο περιστατικό δεν αποδίδει εκρήξεις αποκλειστικά σε σιλικονούχο λάδι, αλλά υπάρχουν παραλληλισμοί:

• Lac-Mégantic (2013, Καναδάς): Έκρηξη αργού πετρελαίου σκότωσε 47 ανθρώπους· το λιπαντικό λάδι του κινητήρα συνέβαλε στην αρχική πυρκαγιά αλλά όχι στην κύρια έκρηξη.
• East Palestine (2023, Οχάιο, ΗΠΑ): Διαρροή χημικών και ελεγχόμενη καύση· το σιλικονούχο λάδι δεν εμπλέκεται, αλλά υπογραμμίζει πώς τα λιπαντικά μπορούν να αλληλεπιδράσουν με διαρροές.
• Γενικός Κίνδυνος: Τα λάδια κινητήρων ντίζελ (μερικές φορές με βάση τη σιλικόνη) στις ατμομηχανές μπορούν να τροφοδοτήσουν πυρκαγιές, αλλά οι εκρήξεις συνήθως απαιτούν πτητικούς ατμούς. Η σταθερότητα της σιλικόνης την καθιστά λιγότερο επικίνδυνη από εναλλακτικές, αλλά οι συγκρούσεις μπορούν να υπερβούν αυτό.

Βασικά Συμπεράσματα

• Χαμηλή Πιθανότητα, Υψηλή Σοβαρότητα: Το σιλικονούχο λάδι είναι σχεδιασμένο για ασφάλεια (ταξινόμηση μη εύφλεκτο σε φύλλα δεδομένων ασφαλείας), αλλά οι ακραίες δυνάμεις των ατυχημάτων τρένων (π.χ. συγκρούσεις με 100+ χλμ/ώρα) μπορούν να το καταστήσουν εκρηκτικό μέσω εξάτμισης.
• Πρόληψη: Αναβαθμισμένοι κινητήρες με υγρά που δεν εξατμίζονται, καλύτερη προστασία από τόξα σε ηλεκτροδοτούμενες γραμμές και παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο θα μπορούσαν να μειώσουν τους κινδύνους.
• Σύγκριση με Κοινές Αιτίες:

Εάν αυτό σχετίζεται με συγκεκριμένο περιστατικό (π.χ. Τέμπη), οι έρευνες συνεχίζονται από το 2025. Για περισσότερες λεπτομέρειες για συγκεκριμένο ατύχημα, παρέχετε επιπλέον πληροφορίες!

Πηγές

1. Έκθεση Εμπειρογνωμόνων (Μάιος 2025): Δημήτριος Καρώνης, ΕΜΠ, ανάλυση της καταστροφής των Τεμπών, με στοιχεία από το Γενικό Χημείο του Κράτους και δείγματα συντριμμάτων.
2. Τεχνική Ανάλυση (1984): Μελέτη για τη διάσπαση σιλικονούχου λαδιού από ηλεκτρικό τόξο, αναφέρεται σε διεθνή δεδομένα για εκρηκτικά αέρια.
3. Πυρκαγιά Φορτηγού Κίνας (2022): Αναφορές για πυρκαγιά που περιλάμβανε σιλικονούχο λάδι, πηγή από διεθνή μέσα.
4. Ιστορικά Παραδείγματα: Lac-Mégantic (2013), East Palestine (2023), και Ούφα (1989), από δημόσια αρχεία και αναφορές μέσων.