Πριν από 52 χρόνια, τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου 1973, ένα άρμα μάχης γκρέμιζε την πύλη του Πολυτεχνείου. Φοιτητές και πολίτες φώναζαν «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», διεκδικώντας το αυτονόητο: μια χώρα ελεύθερη, χωρίς λογοκρισία, χωρίς βασανιστήρια στην ΕΑΤ-ΕΣΑ, χωρίς «γυψοσανίδα».
Σήμερα, 17 Νοεμβρίου 2025, η πορεία έγινε όπως κάθε χρόνο. Τα πανό, τα συνθήματα, τα δακρυγόνα, οι κουκουλοφόροι που σπάνε και καίνε, οι αστυνομικοί με τα κράνη και τα γκλομπ. Το σκηνικό μοιάζει βγαλμένο από φιλμ του ’80 ή του ’90. Μόνο που τώρα όλοι κρατάμε στο χέρι ένα smartphone και ανεβάζουμε live στο TikTok και στο X.
Και αυτή είναι ουσιαστικά η μόνη μεγάλη διαφορά.
- Το 1973 δεν υπήρχε internet. Σήμερα υπάρχει, και όμως η οργή μετατρέπεται σε story που λήγει σε 24 ώρες.
- Το 1973 η χούντα έκοβε το ραδιόφωνο του Πολυτεχνείου. Το 2025 η εξουσία δεν χρειάζεται να κόψει τίποτα· απλώς αφήνει να πνιγούμε σε θόρυβο, fake news και αλγόριθμους.
- Το 1973 οι φοιτητές ζητούσαν ελεύθερες εκλογές και κατάργηση της λογοκρισίας. Το 2025 έχουμε εκλογές (όχι πάντα καθαρές), αλλά η λογοκρισία γίνεται πια με πιο εκλεπτυσμένο τρόπο: με οικονομική ασφυξία στα ΜΜΕ, με αγωγές-φίμωτρα, με «αξιολογήσεις» και χρηματοδοτήσεις που καθορίζουν ποιος θα μιλήσει και ποιος θα σωπάσει.
Η παιδεία παραμένει υποχρηματοδοτούμενη, τα πανεπιστήμια αστυνομοκρατούμενα, οι νέοι εξακολουθούν να φεύγουν στο εξωτερικό με το brain drain να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Το ψωμί έγινε ακριβότερο, οι μισθοί παρέμειναν καθηλωμένοι, και η ελευθερία… ε, αυτή είναι πια «ελευθερία» να διαλέξεις ανάμεσα σε 50 μάρκες αναψυκτικού και να ποστάρεις ό,τι θες, αρκεί να μην ενοχλήσει κανένα μεγάλο συμφέρον.
52 χρόνια μετά, το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» ακούγεται ακόμα πιο επίκαιρο από ποτέ.
Μόνο που τώρα δεν το φωνάζουμε πια μόνο στην Πατησίων· το ποστάρουμε, το κάνουμε meme, το ξεχνάμε με το επόμενο scroll.
Το Πολυτεχνείο ζει;
Ζει.
Αλλά εμείς; Εμείς πόσο ζούμε ακόμα γι’ αυτό;
17 Νοεμβρίου 2025 – και δυστυχώς, εκτός από το internet, ελάχιστα έχουν αλλάξει.
